Polska ma długą i złożoną historię produkcji oraz konsumpcji alkoholu, która jest ściśle związana z kontekstem politycznym i regulacyjnym poszczególnych okresów historycznych. Regulacje prawne odgrywały i wciąż odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu rynku alkoholowego, wpływając zarówno na poziom produkcji, jak i na zachowania konsumenckie.
Okres przed II wojną światową
W okresie międzywojennym Polska była jednym z ważniejszych europejskich producentów alkoholu. Produkcja była regulowana przez szereg ustaw, które miały na celu zapewnienie jakości oraz kontrolowanie spożycia poprzez system licencji oraz akcyzy. Wprowadzenie państwowego monopolu spirytusowego w 1924 roku miało istotny wpływ na wyeliminowanie nielegalnej produkcji i handel alkoholem.
Polska Ludowa (1945-1989)
Po II wojnie światowej, wraz z ustanowieniem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, doszło do znacjonalizowania przemysłu alkoholowego. Państwo przejęło kontrolę nad produkcją, dystrybucją i sprzedażą alkoholu, co doprowadziło do centralnego planowania ilości produkowanego trunku. Popyt na alkohol był bardzo wysoki, co wynikało m.in. z niskiej ceny oraz dostępności. System kartek żywnościowych obejmował również przydziały napojów alkoholowych, co przyczyniło się do wzrostu spożycia.
Rok 1956 przyniósł pewne liberalizacje polityczne i gospodarcze znane jako „odwilż gomułkowska”, co skutkowało również zmianami w sektorze alkoholowym. W latach PRL problematyczne stało się jednak rosnące uzależnienie społeczeństwa od alkoholu. Państwo podjęło różne środki mające na celu ograniczenie spożycia, takie jak kampanie informacyjne czy zwiększenie cen alkoholu.
Transformacja ustrojowa (1989-2000)
Rok 1989 oznaczał ogromne zmiany społeczno-gospodarcze dla Polski – przejście z gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej otworzyło nowy rozdział również dla przemysłu alkoholowego. Prywatne przedsiębiorstwa zaczęły masowo powstawać, a istniejące państwowe monopol ulegały prywatyzacji lub likwidacji.
Deregulacja rynku początkowo prowadziła do gwałtownego wzrostu liczby producentów oraz różnorodności dostępnych produktów alkoholowych. Liberalizacja handlu przyciągała zagranicznych inwestorów zainteresowanych wkroczeniem na polski rynek.
XXI wiek – globalizacja i nowe regulacje
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku miało duże znaczenie dla przemysłu alkoholowego ze względu na możliwość swobodnego przepływu towarów oraz standaryzację przepisów dotyczących produkcji alkoholu według norm unijnych. Implementacja Dyrektywy Alkoholowej UE zharmonizowała wiele aspektów prawnych dotyczących etykietowania, reklamy oraz akcyzy.
Od początku XXI wieku obserwowana jest rosnąca troska wobec społecznych skutków nadmiernego spożycia alkoholu. Z tego powodu narzędzia legislacyjne skupiły się także na aspektach zdrowotnych i prewencyjnych:
1. Podwyższone stawki akcyzowe – kolejne rządy wprowadzały podwyżki akcyzy na alkohol jako sposób ograniczenia spożycia.
2. Ograniczenia reklamowe – przepisy zakazujące reklamy napojów spirytusowych w telewizji przed godziną 23:00 czy całkowity zakaz reklamy skierowanej do dzieci.
3. Akcje społeczne – kampanie edukacyjne mające uwrażliwić społeczeństwo na temat skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego picia alkoholu.
Bariery współczesne
Obecnie coraz częściej mówi się o konieczności zmniejszenia roli „szarego” rynku czyli nielegalnej produkcji oraz importu tańszych podróbek popularnych marek alkoholowych bez odpowiednich certyfikatów jakości.
Dochodzą również kwestie współpracy międzynarodowej związanej np.: ze zwalczaniem nieuczciwej konkurencji (dumping cenowy) czy walki ze spółkami offshore zaszytymi za granicami płacącymi mniejsze podatki niż krajowi producenci).